मराठी वाक्प्रचार

शेणसडा होणे

स्वर कोमलम

अ - आ - इ - ई - उ - ऊ - ए - ऐ - ओ - औ - अं - अः

व्यंजन

क वर्ग - क ख ग घ ङ
च वर्ग - च छ ज झ ञ
ट वर्ग - ट ठ ड ढ ण
त वर्ग - त थ द ध न
प वर्ग - प फ ब भ म
अवर्गीय व्यंजने: य, र, ल, व, श, ष, स, ह, ळ ही "अवर्गीय व्यंजने" होत.

क्ष व ज्ञ ही संयुक्त व्यंजने होत.

मूळाक्षर अ

• अजरामर होणे = कायम स्मरणात राहणे
• अन्नास जागणे = उपकार स्मरणे
• अटकळ बांधणे
• अठरा विश्वे दारिद्र्य असणे. = कायम स्वरूपी दारिद्रय असणे.
• अक्षय असणे = चिरंजीव असणे
• अंग काढून घेणे = संबंध तोडणे, जबाबदारी टाळणे
• अंग चोरणे = कामात कुचराई करणे
• अंगा खांद्यावर खेळणे
• अंगापेक्षा बोंगा मोठा
• अंगात पाणी असणे
• अंगाला भोक पडणे.
• अंगाशी येणे = नुकसान होणे.
• अंगावर येणे
• अंगी लागणे
• अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे होणे.
• अंगावर काटा उभा राहणे
• असतील फ़ळे तर होतील बिळे
• अट्टाहास करणे.
• अनभिज्ञ असणे.
• अंगी ताठा भरणे.
• अंगाला होणे.
• अप्रूप वाटणे.
• अमलात आणणे.
• अभंग असणे.
• अभिलाषा धरणे.
• अवाक होणे.
• अपूर्व योग येणे.
• अनमान करणे.
• अन्नास मोताद होणे.
• अन्नास लावणे = उदरनिर्वाहाचे साधन मिळवून देणे.
• अग्निदिव्य करणे.
• अंग धरणे = लठ्ठ होणे, बाळसेदार होणे.
• अटकेपार झेंडा लावणे.
• अर्धचंद्र असणे = अपुरा पडणे ,अपूर्ण .
• अडकित्त्यात सापडणे.
• अत्तराचे दिवे लावणे.
• अंगाची लाही होणे = रागाने बेफाम होणे.
• अंगावर मूठभर मांस चढणे.
• अंगाचा तिळपापड होणे. = खूप राग येणे.
• अंथरूण पाहून पाय पसरणे.
• अधीर होणे = उत्सुक होणे
• अभिमान वाटणे = गर्व वाटणे
• अत्तराचे दिवे जाळणे = मूर्खपणाने उधळपट्टी करणे
• अंगवळणी पडणे = सवयीचे होणे
• अवदसा आठवणे = वाईट बुद्धी सुचणे
• अंगात वीज भरणे = अचानक उत्साह वाटणे.
• अंगठा दाखवणे = नाकबूल करणे.
• अकलेचा खंदक = मूर्ख मनुष्य.
• अभिनंदनाचा पाऊस पडणे = सगळीकडून कौतुक होणे

मूळाक्षर आ

• आगपाखड करणे.
• आडवा हात मारणे
• आग लावणे
• आगीत तेल ओतणे = भांडण वाढेल असे करणे
• आग ओकणे
• आवळा देऊन कोहळा काढणार
• आवळा पिकायचा नाही समुद्र सुकायचा नाही
• आतल्या आत कुढणे
• आभाळाला कवेत घेणे
• आंदण देणे
• आयोजित करणे
• आखाडे बांधणे
• आंबून जाणे
• आवर्जून पाहणे
• आत्मसात करणे
• आड येणे
• आकांडतांडव करणे
• आकाश ठेंगणे होणे
• आकाश पाताळ एक करणे = नाहक आरडाओरडा करणे
• आकाश कोसळणे = मोठे संकट येणे
• आकाशाला गवसणी घालणे = महत्त्वाकांक्षा बाळगणे, शक्ती बाहेरची गोष्ट करून पाहणे
• आपल्या पोळीवर तूप ओढणे
• आभाळ फाटणे = सर्व बाजूंनी संकट येणे
• आनंदाचे भरते येणे = खूप आनंद होणे
• आनंदाला पारावार न उरणे = अतिशय आनंद होणे
• आनंद गगनात मावेनासा होणे = अत्यानंद होणे
• आयुष्य वेचणे = आयुष्य खर्ची घालणे
• आकाशाची कुराड होणे = सर्व बाजूंनी संकटे येणे

मूळाक्षर इ

• इरेला पेटणे.
• इतिश्री करणे = शेवट करणे
• इतिश्री = शेवट.

मूळाक्षर उ

• उल्हसित होणे
• उचंबळून येणे
• उंटावरुन शेळ्या हाकणे = दुरूनच सूचना देणे
• उखळ पांढरे होणे = भरपूर फायदा होणे
• उडत्या घोड्यावर चढणे
• उडत्या पाखराची पिसे मोजणे
• उर भरून येणे
• उर फुटून मरने
• उरावर बसणे
• उताणे पडणे
• उसने बळ आणणे
• उच्छाद मांडणे
• उहापोह करणे
• उसंत मिळणे
• उपोषण करणे
• उत्पात करणे
• उदास होणे
• उराशी बाळगणे
• उलटी अंबारी हाती येणे
• उन्मळून पडणे
• उन्हाची लाही फुटणे
• उदक सोडणे
• उध्वस्त होणे
• उखाळ्या-पाखाळ्या काढणे
• उचलबांगडी करणे
• उजेड पाडणे = मोठे काम करणे
• उंटावरचा शहाणा = मूर्खपणाचा सल्ला देणारा
• उंबराचे फूल = क्वचित भेटणारी व्यक्ती
• उराउरी भेटणे = मिठी मारणे

मूळाक्षर ऊ

• ऊर भरून येणे = गदगदून येणे.
• ऊत येणे = अतिरेक होणे.
• ऊन खाली येणे = सायंकाळ होणे.
• ऊर बडवून घेणे = आक्रोश करणे.

मूळाक्षर ए

• एक घाव दोन तुकडे करणे.
• एरंडाचे गुऱ्हाळ = कंटाळवाणे भाषण देणे

एकाच काळातील

मूळाक्षर ऐ

• ऐट मिरवणे = तोरा मिरवणे

मूळाक्षर ओ

• ओक्साबोक्शी रडणे
• ओढा असणे
• ओढाताण होणे = त्रासदायक धावपळ होते.
• ओस पडणे = भकास होणे
• ओहोटी लागणे
• ओनामा = प्रारंभ

मूळाक्षर औ

औत ओढणे

मूळाक्षर ऋ

Tiger

मूळाक्षर क

• कुरघोडी करणे
• कस्पटासमान लेखणे
• कट शिजवणे
• कानाखाली आवाज काढणे
• काना मागून येऊन शाहणे होणे
• कानात जीव ओतणे
• कान टोचणे
• कान ओढणे
• कान लाल करणे
• कान धरणे
• कानातल्या कानात सांगणे
• कानोकानी सांगणे
• कुंपणाने शेत खाणे
• कंबर मोडणे
• कोंड्याचा मांडा करणे = काटकसर करणे
• कोंडमारा होणे = निरुपाय होणे
• कीस पाडणे
• काळीज उडणे
• कूच करणे
• कात्रीत सापडणे = संकटात सापडणे
• कच्छपी लागणे
• कुणकुण लागणे
• कणव असणे
• कटाक्ष असणे
• कापरे सुटणे
• कारवाया करणे
• कट करणे
• किरकिर करणे
• कस लावणे
• कसून मेहनत करणे
• कहर करणे
• कोडकौतुक होणे
• कंपित होणे
• कणिक तिंबणे = मार देणे
• कपाळ फुटणे =दुर्दैव ओढवणे
• कपाळमोक्ष होणे = कपाळ आपटून जखम होणे
• कान फुंकणे = चहाड्या करणे
• कागदी घोडे नाचवणे = फक्त लेखनात शूरपणा दाखवणे
• कानावर हात ठेवणे = नाकबूल करणे
• कानउघाडणी करणे = कडक शब्दात चूक समजून देणे
• कानाडोळा करणे
• काया पालटणे = स्थिती बदलणे
• काट्याने काटा काढणे
• काट्याचा नायटा होणे
• कावरा बावरा होणे
• काळजाचे पाणी पाणी होणे
• कुत्रा हाल न खाणे
• कंठस्नान घालणे = शिरच्छेद करणे
• कंठशोष करणे
• कंबर कसणे = जिद्दीने कामाला लागणे
• केसाने गळा कापणे
• कोंबडे झुंजवणे
• कोपरापासून हात जोडणे
• केसाची साल काढणे
• काळजात लख्ख होणे
• कळीचा नारद = भांडणे लावणारा
• काखा वर करणे = जवळ काही नसणे
• काणाडोळा करणे = लक्ष न देणे
• काकदृष्टीने पाहणे = बारकाईने न्याहाळणे
• कानावर पडणे = सहजपणे ऐकू येणे
• कळी खुलणे = आनंदित होणे
• कपाळी असणे = नशिबात असणे
• कच खाणे = माघार घेणे
• कांकूं करणे = मागेपुढे करणे
• काळीज कळवळणे = दया येणे
• कामी येणे = मृत्यू पावणे
• कंठात घेऊन येणे = गहिवरणे
• किंमत कळणे = महत्व समजणे
• कंबर खचणे = धीर सुटणे
• काढता पाय घेणे = निसटणे, निघून जाणे
• कानावर येणे = समजणे
• कानावर घालणे = सांगणे
• कान उपटणे = कडक शब्दांत समज देणे
• कानगोष्टी करणे = हळू आवाजात गप्पा गोष्टी करणे
• कोंडी फोडणे = मार्ग काढणे
• कान देणे = लक्षपूर्वक ऐकणे
• कान निवणे = ऐकून समाधान होणे
• कान किटणे = ऐकून कंटाळा येणे
• कंठ फुटणे = खणखणीत आवाजात बोलणे
• कंठ दाटून येणे = गहीवरून येणे
• कंठाशी प्राण येणे = अतिशय घाबरणे
• काटा काढणे = ठार मारणे

मूळाक्षर ख

• खडा टाकणे = काळजीपूर्वक सतत पहारा करणे
• खनकावणे
• खिसा कापणे
• खजिल होणे
• खायचे वांदे होणे
• खितपत पडणे
• खंड न पडणे
• खळखळ करणे
• खसखस पिकणे = मोठ्याने हसणे
• खूणगाठ बांधणे = निश्चय करणे
• खडे चारणे = पराभव करणे
• खडे फोडणे = दोष देणे
• खापर फोडणे = विनाकारण दोषी ठरवणे
• खाजवुन खरुज काढणे
• खाल्ल्याघरचे वासे मोजणे
• खो घालणे = कामात अडथळा आणणे
• खट्टू होणे = रुसणे

मूळाक्षर ग

• गहिवरून येणे
• गाजावाजा करणे
• गढून जाणे
• गट्टी जमणे
• ग्राह्य धरणे
• गुण्यागोविंदाने रहाणे
• गुमान काम करणे
• गर्भगळीत होणे
• गळ घालणे
• गळ्यात पडणे = इच्छेविरुद्ध लादणे
• गळ्याशी येणे
• गाडी पुन्हा रुळावर येणे
• गुजराण करणे = कसेबसे भागवणे
• गुण उधळणे/पाळणे = दुर्गुण दाखवणे
• गंगेत घोडे न्हाणे
• गळ्यात धोंड पडणे
• गाशा गुंडाळणे = निघून जाणे, सामानासह मुक्काम हलवणे
• गंध नसणे = माहीत नसणे
• गळा काढणे = मोठ्याने रडू लागणे
• गळी उतरणे = समजून देणे
• गळ्यात गळा घालणे = घनिष्ठ मैत्री असणे
• ग्वाही देणे = साक्ष देणे
• गंगा यमुना वाहणे = डोळ्यातून अश्रू वाहणे
• गडप होणे = लपणे, नाहीसे होणे
• गाठीला उरणे = शिल्लक राहणे
• गाळण उडणे = अतिशय घाबरणे
• गाठखर्च करणे = पैसे खर्च करणे
• गळ्यातला ताईत = अतिशय प्रिय वस्तू

मूळाक्षर घ

• घरकोंबडा होणे.
• घशाशी येणे.
• घोडा मैदान दूर नसणे.
• घाम गाळणे = खूप कष्ट करणे
• घरचा आहेर.
• घरोबा करणे.
• घोकंपट्टी करणे.
• घडी भरणे.
• घर डोक्यावर घेणे = घरात गोंधळ घालणे
• घर धुवून नेणे.
• घालून-पाडून बोलणे.
• घोडे मारणे = नुकसान करणे
• घोडे पुढे धामटणे.
• घोडे पेंड खाणे.
• घटका भरणे = शेवट जवळ येणे
• घागरगडाचा सुभेदार = पाणक्या

मूळाक्षर च

• चित्र बदलुन जाणे
• चिंता वाटणे
• चित्त विचलित होणे
• चाहूल लागणे
• चितपट करणे
• चिंता वाहणे
• चक्कर मारणे
• चेहरा खुलणे
• चतुर्भुज होणे = कैद होणे, लग्न होणे
• चार पैसे गाठीला बांधणे
• चुरमुरे खात बसणे = खजील होणे, पदरी न पडणे
• चारी दिशा मोकळ्या होणे
• चौदावे रत्न दाखवणे = मार देणे
• चौकशी करणे
• चंगळ होणे = भरपूर लाभ होणे
• चहा करणे = स्तुती करणे
• चेहरा काळवंडणे = मन खिन्न होणे
• चोरावर मोर बसणे = मात करणे, वरचढ होणे

मूळाक्षर छ

• छातीवर घेणे
• छाती ठोकणे
• छाप पडणे
• छातीत धस्स होणे
• छाननी करणे
• छत्तीसचा आकडा = वैर, विरोध

मूळाक्षर ज

• जमीनदोस्त करणे jivari thombne
• जळफळाट होणे
• जीव वरखाली होणे
• जीवाची मुंबई करणे
• जम बसणे
• जंग जंग पछाडणे
• जिभेला हाड नसणे = वाटेल ते बोलणे
• जिवात जीव येणे = प्राणपणाने मदत करणे
• जीव कासावीस होणे
• जीव भांड्यात पडणे
• जीव मुठीत धरणे = मन घट्ट करणे
• जीव मेटाकुटीस येणे
• जीव अधीर होणे
• जीव टांगणीला लागणे = चिंताग्रस्त होणे
• जीवावर उदार होणे
• जिवाचे रान करणे = खूप कष्ट करणे
• जीव खाली पडणे
• जिवाचा धडा करणे
• जीव की प्राण असणे
• जिवावर बेतणे = प्राण संकटात येणे
• जीवावर उड्या मारणे
• जीवाला घोर लागणे
• जीव गहाण ठेवणे
• जिव थोडा थोडा होणे
• जोपासना करणे
• जिवावर येणे = कंटाळा येणे
• जखमेवर मीठ चोळणे = उणिवेवर प्रहार करणे
• जिवाची उलघाल होणे = खूप भीती वाटणे
• जिवापाड जपणे = मायेने सांभाळणे
• जीभ सैल सोडणे = गरजेपेक्षा जास्त बोलणे
• जिभल्या चाटणे = खाणाऱ्याकडे फक्त पहात राहणे
• जीभ चावणे = संकोच धरून बोलणे
• जिभेवर नाचणे = तोंडपाठ असणे
• जोडे फाटणे = खेटे घालणे, नाहक ये-जा करणे
• जमदग्नी = अतिशय रागीट मनुष्य

मूळाक्षर झ

• झुंज देणे.
• झळ लागणे.
• झोकून देणे
• झीज सोसणे = नुकसान सहन करणे
• झिंग चढणे = धुंदी येणे
• झाकले माणिक = साधा पण गुणी मनुष्य

मूळाक्षर ट

• टरकवने
• टिकाव लागणे
• टक लावून पाहणे = बारीक नजरेने पाहणे
• टाहो फोडणे
• टाके ढीले होणे
• टेंभा मिरविणे = ऐट दाखवणे
• टाळाटाळ करणे = स्पष्टपणे नाही न म्हणणे
• टोमणे मारणे = टोचून बोलणे
• टकामका पाहणे = आश्चर्याने पाहणे
• टाळ्या झडणे = सतत टाळ्या वाजणे
• टंगळमंगळ करणे = कामाची चालढकल करणे

मूळाक्षर ठ

• ठसा उमटवने
• ठेंगा दाखवणे
• ठासून सांगणे
• ठणकावने
• ठणठणाट असणे
• ठोठावणे
• ठाण मांडणे
• ठेचणे
• ठणठणपाळ = द्रव्य व विद्या दोन्ही नसलेला

मूळाक्षर ड

• डरकाळी फोडणे
• डोंगर पोखरून उंदीर काढणे
• डोके खाजवणे = आठवण्याचा प्रयत्न करणे
• डोक्यावर घेणे
• डोक्यावर बसणे = योग्यतेपेक्षा अधिक महत्व देणे
• डोके लावणे
• डोकेदुखी होणे = त्रास होणे
• डोक्यावरून आपटणे
• डोके फोडणे
• डोके दाबणे
• डोके पिकवणे
• डोके खाणे
• डोके गरम करणे
• डोके शांत ठेवणे
• डोळा मारणे
• डोळे दाखवणे
• डोळे पांढरे करणे
• डोळे काढणे
• डोळे वटारणे
• डोळे मिटणे
• डोळ्यात तेल घालून पाहणे
• डोळा लागणे = झोप लागणे
• डोळ्याला डोळा नसणे
• डोळ्यात भरणे = आवडणे
• डोळ्यातून उतरणे
• डोळ्यात अंजन घालणे = स्पष्टपणे चूक दाखविणे
• डोळा चुकवणे
• डोळे लाऊन बसणे
• डोळे भरून येणे = वाईट वाटणे
• डोळ्याला डोळा न भिडवणे
• डोळे फिरणे
• डाव येणे
• डाव साधणे
• डाळ शिजणे
• डांगोरा पिटणे = जाहीर करणे
• डोक्यावर मिरी वाटणे
• डोक्यावर खापर फोडणे
• डोळ्यात धूळ फेकणे
• डोळ्यांवर कातडे ओढणे
• डोळे निवणे
• डोळ्यांत खुपणे
• डोळ्यांचे पारणे फिटणे = समाधान होणे
• डोळे खिळून राहणे
• डोळे दिपणे
• डोळ्यात प्राण आणणे
• डोळे फाडून पहाणे
• डोळे भरून पहाणे
• डोळे उघडणे = पश्चाताप होणे, शहाणपण येणे
• डोळ्यात सलणे = मत्सर वाटणे, द्वेष करणे
• डोक्यात राख घालणे = अविचाराने वागणे
• डोके वर काढणे = पुना उद्भवणे
• डोके चालवणे = युक्ती शोधणे
• डोईजड होणे = वरचढ होणे
• डोळ्याला डोळा लागणे = झोप न लागणे
• डोळे खिळवणे = मन आकर्षित होणे

मूळाक्षर ढ

• ढगभरून येणे
• ढोर कष्ट करणे = खूप मेहनत करणे
• ढुंकून न पाहणे = जराही न पाहणे

मूळाक्षर त

• तलावारिला पाणी देणे
• तळ्यात मळ्यात करणे.
• तोंडाला काळे फासणे
• तोंड लपवणे
• तोंडाला पाणी सुटणे = लोभ होणे
• तोंडी लागणे
• तोंडचे पाणी पळणे = धीर सुटणे
• तोंडो तोंडी येणे
• तोंडावर येणे = फार जवळ येणे
• तोंडघाशी पडणे
• तोंड फुटणे
• तजवीज करणे
• तगादा लावणे
• तोंड भरून बोलणे
• ताटकळत उभे राहणे
• तारांबळ होणे
• तोंड देणे = प्रतिकार करणे
• तगून राहणे
• तोंडून अक्षर न फुटणे
• तोंडी लावणे
• ताट वाढणे
• तडीस नेणे
• ताळ्यावर आणणे
• तळपायाची आग मस्तकात जाणे
• तिलांजली देणे = त्याग करणे
• तोंड काळे करणे = निघून जाणे
• तोंडाला पाने पुसणे
• तळहातावर शीर घेणे = मृत्यूची पर्वा न करणे
• तळहाताचा फोड = अतिशय काळजी ने केलेली जपणूक
• ताटाखालचे मांजर होणे = अंकित होऊन राहणे
• तोंडात बोट घालणे = नवल वाटणे, आश्चर्यचकित होणे
• तोंड ढाकणे
• तोंडावाटे ब्र न काढणे
• तारे फोडणे = वेड्यासारखे बोलणे
• तोंड टाकणे = अद्वातद्वा बोलणे/बरळणे
• तोंड घालणे = मधे मधे बोलणे
• तोंड सांभाळणे = जपून बोलणे
• तोंडसुख घेणे = वाटेल तसे बोलणे
• तोंडाला कुलूप लावणे = एकदम गप्प होणे
• तोंडाची वाफ दवडणे = निरर्थक बडबडणे
• त्राटिका = कजाग बायको
• त्रेधा उडणे = फजिती होणे

मूळाक्षर थ

• थवे चारणे
• थारा न देणे
• थांग न लागणे
• थुंकी झेलणे = खुशामतीची सीमा गाठणे
• थंडा फराळ करणे = उपाशी राहणे
• थोबाड रंगविणे = थोबाडीत मारणे

मूळाक्षर द

• दगडावरची रेघ = खोटे न ठरणारे शब्द
• दातओठ खाणे = चरफडणे
• दोनाचे चार हात करणे = लग्न करणे
• दात दाखवणे
• दात पाडणे
• दात खाणे
• दाणादाण करणे
• देणे - घेणे नसणे
• दातखिळी बसणे
• दक्षता घेणे
• दप्तरी दाखल होणे
• देखरेख करणे
• देहातून प्राण जाणे
• दिवस बुडून जाणे
• दडी मारणे
• देखभाल करणे
• दिशा फुटेल तिकडे पळणे
• दुमदुमून जाणे
• दगा देणे
• दबा धरून बसणे
• दाद मागणे
• दात धरणे
• दाढी धरणे
• दातांच्या कण्या करणे
• दाती तृण धरणे
• दत्त म्हणून उभे राहणे
• द्राविडी प्राणायाम करणे
• दुसऱ्याच्या ओंजळीने पाणी पिणे
• दातास दात लावून बसणे
• दुःखावर डागण्या देणे
• दिवस पालटणे = चांगले दिवस येणे
• दुधात साखर पडणे = काम अधिक चांगले होणे
• दारात हत्ती झुलणे = वैभवाचा कळस होणे
• दिवस कंठणे = कसेबसे जीवन जगणे
• दाद देणे = मन व्यक्त करणे/ प्रशंसा
• दीड शहाणा = मूर्ख
• दोन हात करणे = मारामारी करणे

मूळाक्षर ध

• धचा मा करणे
• धूळ चारणे = पूर्ण पराभव करणे
• धर्म करता कर्म उभे राहणे.
• धीर चेपणे.
• धन करणे.
• धाक असणे
• धुडगूस घालणे
• धन्य होणे
• धारातीर्थी पडणे
• धाबे दणाणणे = घाबरणे, खूप भीती वाटणे
• धूम ठोकणे = पळून जाणे
• धूळभेट = उभ्या उभ्या झालेली भेट
• धडगत नसणे = जगण्याची आशा न उरणे
• धडाका लावणे = सतत करणे
• धुळीस मिळणे = नाश पावणे

मूळाक्षर न

• नाकाने कांदे सोलणे = शहाणपणा मिरवणे
• नाकातलं काढून ओठावर ठेवणे
• नाक मुरडणे = नापसंती दाखवणे
• नाक कापणे = अपमानित करणे
• नाकात दम आणणे = त्रास होणे.
• नका समोर चालणे = सरळमार्गी असणे
• नाक नसणे = तोंड दाखवायला जागा नसणे
• नाकी नऊ येणे = बेजार होणे, त्रासून जाणे
• नाक खुपसणे = नको तिथे लक्ष घाल ले
• नाक दाबणे = जेरीस आणणे
• नाक वर असणे = तोरा मिरवणे
• नाकावर पाडणे = अपमानित होणे
• नाडी पकडणे = अचुक अंदाज वर्तवणे
• नाट लागणे
• नव्याचे नऊ दिवस
• निष्प्रभ करणे
• नसती बिलामत येणे
• नाक मुठीत धरणे
• नूर पातळ होणे
• निक्षून सांगणे
• नजर वाकडी करणे
• नाळ तोडणे
• निद्राधीन होणे = गाढ झोप येणे
• नाव कमावणे = सन्मान होणे
• निवास करणे = राहाणे
• नजरेत भरणे = आवडणे
• नाक घासणे = क्षमा मागणे
• नाक ठेचणे = शिक्षा करणे
• नाकावर राग असणे = चटकन राग येणे
• नाकाला मिरच्या झोंबणे = रागावणे
• नांगी टाकणे = घाबरून जाणे
• नक्राश्रू ढाळण
• नक्शा उतरवणे
• नाकाशी सूत धरणे
• निगा राखणे = काळजी घेणे
• नाक घासणे = शरण येणे
• नाव काढणे = कीर्ती मिळणे
• न भूतो न भविष्यती होणे = पूर्वी न झालेली व पुढे न होणारी गोष्ट घडणे

मूळाक्षर प

• पहिले पाढे पंचावन्न
• पळता भुई थोडी होणे
• पाचवीला पुजलेले असणे
• पाणी पाजणे = पराभव करणे
• पाणी मुरणे = दोषाला जागा असणे
• पाण्यात पाहणे = द्वेष करणे
• पाने पुसणे
• पासंगाला न पुरणे
• पोटात दुखणे = मत्सर करणे
• प्राण पणाला लावणे
• प्रेताच्या टाळूवरचे लोणी खाणे
• प्रतिबंध करणे
• पुनरुज्जीवन करणे
• पिंक टाकणे
• पाळत ठेवणे
• प्लान करने
• पुढाकार घेणे
• पहारा देणे
• प्रघात पडणे
• पार पाडणे
• परिपाठ असणे
• प्रतिष्ठापीत करणे
• प्रचारात आणणे
• प्राणाला मुकणे
• पदरी घेणे
• प्रक्षेपित करणे
• प्रतिकार करणे
• पाळी येणे
• प्रत्यय येणे
• प्रतिष्ठा लाभणे
• पाठिंबा देणे
• प्राप्त करणे
• प्रस्ताव ठेवणे
• पाहुणचार करणे
• प्रेरणा मिळणे
• पाठीशी घालणे = संरक्षण देणे
• पाणी पडणे = फुकट जाणे, उत्साहभंग होणे
• पाणी सोडणे = त्याग करणे
• पदरात घालणे = स्वाधीन करणे
• पाठ न सोडणे
• पाढा वाचणे
• पादाक्रांत करणे
• पराचा कावळा करणे
• पाऊल वाकडे पडणे
• पायाखाली घालन
• पुंडाई करणे
• पाठ दाखवणे = समोरून पळून जाणे
• पायमल्ली करणे = धुडकावणे
• पोटात कावळे काव काव करणे = फार भूक लागणे
• पोटात घालणे = क्षमा करणे
• पोटात शिरणे = विश्वास संपादन करणे
• पोटावर पाय देणे = कमाई बंद ठेवणे
• पोटाची दमडी वळणे
• पदरमोड करणे
• पोटाला चिमटा घेणे = अर्धपोटी राहणे
• पड खाणे = माघार घेणे
• पाय धरणे = शरण जाणे
• पाया घालणे = प्रारंभ करणे
• पायपीट करणे = खूप भटकणे
• पारा चढणे = खूप रागावणे
• पाय घसरणे = चुकीच्या मार्गाला लागणे
• पाठ थोपटणे = शाबासकी देणे
• पाणउतारा करणे = अपमान करणे
• पाठ फिरवणे = पाहून दुर्लक्ष करणे
• पाठीस लागणे = पुन्हा पुन्हा त्रास देणे
• पोटात ठेवणे = गुप्त ठेवणे
• पोटाची धरणे = मायेने जवळ धरणे
• पांघरून घालणे = दोष झाकणे
• पोटात धस्स होणे = अतिशय भीती वाटणे
• पांढर्‍यावर काळे करणे = लिहिणे
• पालथ्या घागरीवर पाणी = निष्फळ श्रम
• पोटात गोळा घेणे = अतिशय भीती वाटणे
• पोबारा करणे = पळून जाणे
• पोट पाठीला टेकणे = उपाशी असणे
• पोट धरून हसणे = खूप हसणे
• पाठपुरावा करणे = पिच्छा पुरवणे
• पराचा कावळा करणे = शिल्लक गोष्ट वाढवून सांगणे
• पायदळी तुडविणे = तुच्छ लेखणे
• पाय पसरणे = व्याप्ती वाढवणे
• पायबंद घालणे = बंधन घालणे
• पाय मोकळे करणे = फिरायला जाणे
• पाचावर धारण बसणे = भयभीत होणे
• प्रकृती खालावणे = तब्येत खराब होणे
• प्राणास मुकणे = मरणे
• प्राणाचे बलिदान देणे = हसतमुखाने मृत्यू पत्कारणे
• पारडे फिरणे = परिस्थिती एकदम पालटणे

मूळाक्षर फ

• फूस लावणे
• फंदात न पडणे
• फिदा होणे
• फैलावर‌ घेणे
• फडशा पाडणे = संपविणे
• फितूर होणे = शत्रूला सामील होणे

मूळाक्षर ब

• बाऊ करणे
• बादरायण संबंध जोडणे
• ब्र (न) उच्चारणे
• बस्तान ठोकणे
• बळ लावणे
• बारा गावचे पाणी पिणे
• बांधणी करणे
• बडेजाव वाढवणे
• बाहू स्फुरण पावणे
• बेत करणे /बेत आखणे
• बत्तर बाळ्या होणे
• बहिष्कार टाकणेे
• बेतात असणे
• ब्रम्हांड आठवणे = भीती वाटणे
• बेजार होणे = हैरान होणे
• बोल लावणे = दोष देणे
• बुचकळ्यात पडणे = गोंधळणे
• बांगडी फुटणे = वैधव्य येणे
• बोटे मोडणे = तिरस्कार करणे, व्यर्थ चरफडणे
• बिनभाड्याचे घर = तुरुंग
• बोबडी वळणे = घाबरून बोलता न येणे
• बोटावर खेळविणे = आपल्या इच्छेप्रमाणे दुसऱ्याला वागायला लावणे

मूळाक्षर भ

• भाव खाणे.
• भान हरपणे.
• भंडावून सोडणे = त्रासून सोडणे
• भाऊबंदकी असणे.
• भानावर येणे
• भर असणे
• भरभराट असणे
• भान ठेवणे
• भरारी मारणे
• भडभडून येणे
• भगीरथ प्रयत्न करणे
• भान नसणे
• भारून टाकणे
• भाव वधारणे = महत्व वाढणे
• भाग पडणे = करायला लावणे
• भागुबाई = भित्रा माणूस
• भ्रमाचा भोपळा फुटणे = अपेक्षाभंग होणे
• भ्रमंती करणे = भटकंती करणे , फिरणे

मूळाक्षर म

• मन भरून येणे
• माशी शिंकणे = कामात अडथळा येणे
• मूग गिळून गप्प बसणे
• मोर पिस फरवलया सारखे वाटणे
• मनोरथ पूर्ण होणे
• मिनतवारी करणे
• मिशांना तूप लावणे
• मत्सर वाटणे
• मती गुंग होणे
• मोहाला बळी पडणेयय
• मनावर बिंबवणे
• मात करणे
• मान्यता पावणे
• मागमूस नसणे
• मनात मांडे खाणे = मनोराज्य करणे
• माशा मारणे = निरुद्योगी असणे
• मिशीवर ताव मारणे
• मधून विस्तव न जाणे
• मधाचे बोट लावणे
• मनात घर करणे
• मन मोकळे करणे
• मनाने घेणे
• मन सांशक होणे
• मनावर ठसणे
• मशागत करणे
• मात्राचालणे
• मंत्रमुक्त होणे
• मुभा असणे = मोकळीक असणे
• मन जिंकणे = आपलेसे करणे
• मुलाहिजा बाळगणे = पर्वा करणे
• मन मोहरणे = मनाला आनंद देणे
• मेतकूट जमणे = दृढ मैत्री जमणे
• मूग गिळून बसणे = गप्प बसणे
• मुठीत असणे = ताब्यात असणे
• माशा मारीत बसणे = रिकामे बसणे
• मुसंडी मारणे = वेगाने पुढे जाणे

मूळाक्षर य

• ह्या करणे = यक्षप्रश्न असणे युक्ती सफल होणे

मूळाक्षर र

• रवाना होणे.
• रस असणे.
• राबता असणे = सतत ये-जा असणे
• रियाज करणे.
• रुची निर्माण होणे.
• राम नसणे = अर्थहीन असणे
• राम राम ठोकणे = निरोप देणे
• रात्रीचा दिवस करणे = रात्रंदिवस कष्ट करणे
• रक्ताचे पाणी करणे.
• राईचा पर्वत करणे.
• राख होणे.
• राब राब राबणे.
• राम म्हणणे = मृत्यू येणे
• रक्त आठवणे.
• रंग दिसणे = संभव दिसणे
• रग लागणे = खूप दुखणे
• रसातळाला जाणे = अधोगती होणे, नाश होणे
• रेलचेल असणे = भरपूर असणे
• रक्ताचे पाणी करणे = अतिशय परिश्रम करणे

मूळाक्षर ल

• लष्कराच्या भाकऱ्या भाजणे.
• लंकेची पार्वती होणे = अंगावर एकही दागिने नसणे
• लष्टक लावणे
• लवलेश नसणे
• लळा लागणे
• ललकारी देणे
• लढा देणे
• लांछनास्पद असणे
• लहान तोंडी मोठा घास घेणे
• लक्ष वेधून घेणे
• लक्ष्मीचा वरदहस्त असणे
• लौकिक मिळवणे

मूळाक्षर व

• विचार पुस करणे.
• वड्याचे तेल वांग्यावर काढणे.
• वाटाण्याच्या अक्षता लावणे.
• वेड पांघरुन पेडगावला जाणे.
• वारी करणे.
• वर्दी देणे
• वेसण घालणे
• विदीर्ण होणे
• वाचा बंद होणे
• वंचीत राहणे
• वारसा देणे
• विरस होणे
• वाऱ्यावर सोडणे = दुर्लक्ष करणे
• वणवण करणे
• वजन पडणे
• व्रत घेणे
• विसावा घेणे
• वरदान देणे
• विरोध दर्शवणे
• वाट तुडवणे
• विहरणे
• वकील पत्र घेणे
• वाट लावणे = नाश करणे
• विल्हेवाट लावणे
• वाटाण्याच्या अक्षता लावणे
• वठणीवर आणणे
• वाचा बसणे
• विचलित होणे
• विसंवाद असणे
• विडा उचलणे = प्रतिज्ञा करणे
• वर्ज्य करणे = टाळणे
• वाळीत टाकणे = संबंध तोडणे
• वाकडे पाऊल पडणे = दुर्वर्तन करणे
• विरजण पडणे = निरुत्साही होणे
• वीरश्री चढणे = उत्साह संचारणे
• वाखाणणी करणे = स्तुती करणे
• वेठीस धरणे = अडवून ठेवणे, बांधून ठेवणे
• विळखा घालणे

मूळाक्षर श

• शाळा होणे.
• शाळा घेणे.
• शक्कल लढवणे.
• शब्द जमिनीवर पडू न देणे.
• शहानिशा करणे = खात्री करणे.
• शिगेला पोचणे.
• शंभर वर्ष भरणे.
• श्रीगणेशा करणे.
• शिकरत करणे.
• शेणसडा होणे = परिस्थिती वाईट होणे, वाया जाणे.
• शिरकाव करणे = आत घुसणे

मूळाक्षर ष

• षट्कर्णी होणे = गुप्त गोष्ट तिसऱ्यास सांगणे

मुळाक्षर स

• स्वार होणे
• स्वर्ग दोन बोटे उरणे
• सुताने स्वर्गाला जाणे = तर्क करीत बसणे
• सुंठीवाचून खोकला जाणे
• सलगी आसने
• संगोपन करने
• सरड्याची धाव कुंपणापर्यंत
• सुचेनासे होणे
• सर्वस्व पणाला लावणे
• सही ठोकणे
• सख्य नसणे
• संभ्रमित होणे
• सांजावणे
• साशंक असणे
• समजूत काढणे
• सूड घेणे
• सपाटा लावणे
• सहभागी होणे
• समरस होणे
• सारसरंजाम असणे
• स्तंभित होणे
• सुळकांडी मारणे
• सांगड घालणे
• सहीसलामत सुटणे
• समाचार घेणे = खोड मोडणे
• सद्गदित होणे = गहिवरूणे
• साखर पेरणे = गोड गोड बोलणे
• सळो की पळो करणे = त्रास देणे
• सार्थकी लागणे = योग्य उपयोग होणे
• सव्यापसव्य करणे = यातायात करणे
• सोने होणे = चांगले होणे
• सारवासारव करणे = नीटनेटके करणे/ संपादणे
• सर करणे = जिंकणे
• सूतोवाच करणे = प्रारंभ करणे
• सर न येणे = बरोबरी न होणे
• सूंबाल्या करणे = पळून जाणे
• सिद्ध होणे = तयार होणे

मूळाक्षर ह

• हळहळ होणे.
• हिरवा कंदील दाखवणे.
• हात देणे.
• हात दाखवणे = मात देणे, फसविणे
• हात टेकणे = नाईलाज होणे, निरुपाय होणे
• हात पसरणे
• हात हलवत परतणे = काम न होणे
• हात लावणे.
• हात हातात घेणे.
• हाती लागणे.
• हपापा चा माल गपापा करणे
• हात मिळवणे
• हात साफ करणे.
• हात मारणे
• हात घालणे
• हात असणे
• हाती येणे
• हाती घेणे
• हुडहुडी भरणे
• हातभार लावणे
• हंबरडा फोडणे = अनावर शोक करणे
• हशा पिकणे
• हौस भागवणे
• हवालदील होणे
• हस्तगत करणे = ताबा मिळविणे
• हरबऱ्याच्या झाडावर चढविणे = गीता स्तुती करणे
• हरताळ फासणे = नाश पावणे/ निफल करणे
• हाडाची काडे करणे = अति कष्ट करणे
• हतबल होणे = असमर्थ ठरणे
• हातखंडा असणे = तरबेज असणे
• हळद लावणे = विवाह होणे
• हात चोळणे = मनात चरफडणे
• हात जोडणे = नतमस्तक होणे
• हस्तक्षेप करणे = ढवळाढवळ करणे
• हात ओला करणे = पैसे किंवा भोजन मिळणे
• हात दाबणे = लाच देणे
• हातपाय गाळणे = निराश होणे, धीर सोडणे
• हायसे वाटणे = सुटकेचे समाधान होणे
• हातखंडा असणे = कुशलता असणे
• हातचा मळ = सहज घडणारी गोष्ट
• हात धरणे = वरचढ ठरणे
• हार जाणे = पराभव मान्य करणे
• हशा उसळणे = जोरजोरात हसणे
• हातावर तुरी देणे = फसवून जाणे
• हातातोंडाशी गाठ पडणे = जेमतेम खाण्यास मिळणे
• हेळसांड करणे = दुर्लक्ष करणे
• हीव भरणे = घाबरून अंग थरथरणे

मूळाक्षर क्ष

• क्षीण होणे

मूळाक्षर ज्ञ

• मराठी वाक्प्रचार[१]
• मराठी म्हणी व त्याचा अर्थ[२]